سازشکاری یا واقعیت گرایی، مساله این است

به گزارش راوی خبر به نقل از پول نیوز، محمود صارمی، خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی در ۱۷ مرداد ۱۳۷۷ با هشت تن از اعضای کنسولگری ایران در مزارشریف افغانستان بدست تروریست‌های طالبان به شهادت رسید تا بهانه‌ای برای تکریم خبرنگار و جایگاه اصلاع رسانی ایجاد شود که در نتیجه شورای فرهنگ عمومی ۱۷ مرداد را روز خبرنگار نامگذاری کرد. تمامی دستگاه‌ها و بخش‌های دولتی و خصوصی در این روز با دعوت از خبرنگاران به تقدیر از مقام خبرنگار می‌پردازند تا به تکریم جایگاه اطلاع رسانی بپردازند، شغلی که هرچند به عنوان سخت و زیان آور شناخته شده، اما جذابیت‌ها و تأثیرگذاری‌های خود را نیز دارد.

انعکاس اخبار بدون ترس

رسانه رکن چهارم دموکراسی است. خبرنگار وظیفه دارد نسبت به انعکاس درست و به موقع مطالب اقدام کند. خبرنگار صدای گویای جامعه است. خبرنگار نباید در انعکاس واقعیت‌ها و افشاگری در فساد ترس به خود راه دهد. این ادبیات تنها بخشی از شعار‌هایی است که در تکریم خبرنگاران بر زبان مسئولان جاری می‌شود. بی شک خبرنگار پلی تاثیرگذار بین منبع خبر و مردم است. وظیفه خبرنگاری این واقعیت را مطرح می‌کند که شنونده می‌تواند به اخباری که خبرنگار منتشر می‌کند، اطمینان داشته باشد.

جامعه نیازمند اخبار درست

هر شغلی بیانگر حیطه وظایف شاغلان آن است. از قصاب انتظار پارچه فروشی نداریم، همانطور که از فروشنده گوشی تلفن همراه انتظار عرضه لبنیات نداریم، بنابراین انتظار از خبرنگار این است که اخبار درست را جمع آوری و ارایه کند، اما خبرنگار حق ندارد هر مطلبی را منتشر کند، بلکه باید مطالب را قبل از انتشار واکاوی کند و چیزی را به گوش مردم برساند که بر اساس واقعیت‌ها باشد.

چالش‌های خبرنگار

بی شک خبرنگار در انتشار مطالب با چالش‌های بسیاری رو به رو می‌شود که می‌تواند دلیلی بر اثبات سخت و زیان آور خبرنگاری باشد. خبرنگار با چالش‌های گوناگونی رو به رو می‌شود که از رفتار نامناسب تا توهین، زندان و مرگ استمرار می‌یابد. این در حالی است که محرومیت از بیمه، نبود امنیت شغلی، قرارداد‌های سلیقه ای، اخراج از کار و بسیاری موارد دیگر از چالش‌های خبرنگاران است.

دانستن حق قانونی

در شرایطی خبرنگاران با انواع محرومیت‌ها و محدودیت‌ها رو به رو می‌شوند که قانون اساسی هر کشوری و قوانین حقوق بشری حق دانستن و بدست آوردن اطلاعات را برای مردم قایل شده و خبرنگار به عنوان پلی برای انعکاس اخبار و اطلاعات شناخته شده است.

تحقیق شرط خبرنگاری

مهمترین شرطی که برای خبرنگار قایل می‌شوند، داشتن اطلاعات کافی و جامع و البته مطالعه و کنکاش برای بدست آوردن اطلاعات است. نکته مهمی که باید خبرنگاران از آن بهره‌مند باشند، رسیدن به آن مقدار از ظرفیت علمی و آگاهی است که توان نقد و تحلیل شرایط را داشته باشند تا مسوولان بدانند عملکردشان تا چه اندازه زیر تیغ نقد رسانه‌ها قرار دارد که همین امر باعث می‌شود دست به عصا گام بردارند.

سومدیریت دلیل کاهش مطالبه گری

نتیجه وجود خبرنگاران ناآگاه، غیر متخصص و بی توجه به تعصب شغلی، این است که نظام مدیریتی کشور دچار سومدیریت می‌شود و مدیرانی بکار گرفته می‌شوند که به واسطه تفکرات جناحی و سیاسی، در جایگاهی قرار می‌گیرند که توان و تخصص آن را ندارند. به عبارت بهتر خبرنگار ناآگاه غیر متخصص سازشکار، موهبتی برای مسوولان و مدیران ناکارآمد است، زیرا هر اشتباه یا تصمیم غلطی که بگیرند، هیچ کسی متوجه آن نمی‌شود یا بسادگی می‌توان با خبرنگار معامله کرد. متاسفانه امروزه تنها جمله‌ای که در خصوص وضعیت نامناسب کشور از سوی کارشناسان و صاحب نظران مطرح می‌شود، سومدیریت است که بی شک در نتیجه کاهش مطالبه گری رسانه‌ها بوده است.

جایگاه قانونی خبرنگاری

نکته مهمی که در خصوص خبرنگار وجود دارد، جایگاه قانونی آن است. برای پی بردن به این مهم، کافی است به توصیف تفاوت خبرگزاری، پایگاه خبری، روزنامه یا نشریاتی بپردازیم که مجوز رسمی از وزارت ارشاد دارند و این رسانه‌ها را با فضای مجازی مقایسه کنیم. بی شک هر رسانه‌ای که مجوز رسمی دارد، مسوول مطالبی است که منتشر می‌کند و چنانچه مطلبی غیر واقعی یا با هدف تشویش اذهان عمومی منتشر کند، باید در دادگاه ویژه مطبوعات حاضر و پاسخگو باشد، این در حالی است که فضای مجازی مکانی برای شایعه پردازی، آبروبری، تهمت زنی و هتک حرمت است و امکان پیگری بازی‌های صورت گرفته در فضای مجازی وجود ندارد یا بسیار مسیر سختی دارد. بنابر این خبرنگار نیز با افرادی که در فضای مجازی مطلب منتشر می‌کنند، تفاوت بسیار دارد که همین امر باعث می‌شود مردم به آنچه خبرنگار مطرح می‌کند، اطمینان داشته باشند.

اصرار بر مخفی کاری

چالشی که امروزه خبرنگاران و رسانه‌ها با آن رو به رو هستند، اصرار بر مخفی کاری است. در حالی که مسوولان در سخنرانی‌ها خبرنگاران را موظف و مکلف به راستگویی، شهامت، شجاعت، پیگیری، سخت کوشی و صفاتی از این دست می‌کنند، توقع واقعیت گرایی و پیگیری خبرنگاران را ندارند که برای اثبات این ادعا کافی است به میزان دستیابی خبرنگاران به مسوولان اشاره کنیم. واقعیت این است که در اتاق مسوولان به معنای واقعی بروی خبرنگاران باز نیست و برای آنکه به یک چالش پاسخ داده شود و مردم بتوانند پاسخ سوالاتشان را از مسوولان بشنوند، خبرنگار نمی‌تواند بسادگی از هفت خوان روابط عمومی و رییس دفتر بگذرد.

دکتر زهرا نظری مهر / حقوقدان